Prawo wewnętrzne związków wyznaniowych w perspektywie organów władzy publicznej

Problematyka stosowania, oddziaływania i interpretacji klauzul generalnych stanowi niezmiernie istotną materię z perspektywy nauki prawa. Żaden system prawny, czy to świecki, czy to kanoniczny, nie funkcjonuje bez odwoływania się do tego typu rozwiązań normatywnych. W krajowej i zagranicznej literaturze prawoznawczej i filozoficznoprawnej tematyka klauzul generalnych jest solidnie opracowana, brakuje natomiast kompleksowego ujęcia tego zagadnienia z perspektywy prawa religijnego. Stąd też pomysł wydania tej monografii należy oceniać wysoko. Merytorycznie oceniam recenzowaną książkę bardzo dobrze. Autor jest niewątpliwym specjalistą w zakresie teorii prawa, w materii tej porusza się z dużą łatwością, prowadzi (w szczególności w rozdziale III) interesujący dyskurs naukowy, stosując przy tym język wysublimowany naukowo, a jednocześnie zrozumiały dla przeciętnego czytelnika. O takim sposobie pisania należy wyrażać się z pełnym uznaniem.
dr hab. Paweł Czubik, prof. UEK

Książka ta ma typowy charakter monografii naukowej. Jej tematyka jest interesująca i oryginalna. Oryginalność tematu polega na tym, że Autor zagadnienie istnienia, interpretacji i stosowania klauzul generalnych odniósł do prawa wewnętrznego kościołów i innych związków wyznaniowych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że Autor nie ograniczył się do odniesienia się do jednej (np. chrześcijańskiej) koncepcji prawa i państwa, ale rozszerzył perspektywę na inne religie. Sama struktura pracy jest jasna i spójna logicznie. Należy stwierdzić, że Autor prezentuje wysokie kompetencje w zakresie teorii prawa, a także teorii prawa religijnego. Tezy prezentowane przez Autora są dobrze udokumentowane. Rzecz jasna, niektóre z nich mają charakter polemiczny, ale to tylko wzmacnia walor pracy, gdyż wpisuje ją w dyskusję prowadzoną przez badaczy zajmujących się tą tematyką.
ks. dr hab. Piotr Steczkowski, prof. UR

 

SPIS TREŚCI:

Wykaz skrótów
Źródła prawa
Inne skróty

Wstęp

1. Status prawny kościołów i innych związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej

1.1. Realizacja wolności religijnej w polskim porządku prawnym
1.1.1. Wolność sumienia
1.1.2. Wolność wyznania
1.1.3. Akty normatywne i inne dokumenty dotyczące wolności religijnej
1.1.4. Podsumowanie

1.2. Zakres przedmiotowy terminów „kościół” i „związek wyznaniowy”
1.2.1. Perspektywa państwowa
1.2.2. Perspektywa religijna
1.2.2.1. Poglądy Kościoła katolickiego
1.2.2.2. Poglądy Kościołów Reformacji

1.3. Relacje państwo – związek wyznaniowy
1.3.1. Niezależność i autonomia
1.3.1.1. Perspektywa państwowa
1.3.1.2. Perspektywa religijna
1.3.1.2.1. Koncepcja katolicka
1.3.1.2.2. Koncepcja luterańska
1.3.1.2.3. Koncepcja baptystyczna
1.3.1.2.4. Koncepcja metodystyczna
1.3.1.2.5. Koncepcja mariawicka
1.3.1.2.6. Koncepcja staroobrzędowa
1.3.1.2.7. Koncepcja islamska
1.3.1.2.8. Koncepcja karaimska
1.3.1.2.9. Koncepcja żydowska
1.3.1.2.10. Podsumowanie
1.3.2. Równouprawnienie kościołów i innych związków wyznaniowych
1.3.2.1. Perspektywa państwowa
1.3.2.2. Perspektywa religijna
1.3.3. Współpraca państwa z kościołami oraz innymi związkami wyznaniowymi

1.4. Formy obecności związków wyznaniowych w polskim porządku prawnym
1.4.1. Indywidualna regulacja ustawowa
1.4.1.1. Obowiązujące ustawy
1.4.1.2. Tytuły ustaw
1.4.1.3. Perspektywa ustawodawcza
1.4.2. Wpis do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych
1.4.3. Brak rejestracji administracyjnej

1.5. Prezentacja kościołów i innych związków wyznaniowych o uregulowanym przez ustawy stosunku do państwa oraz ich wewnętrznego prawa
1.5.1. Kościół katolicki
1.5.2. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
1.5.3. Kościół Ewangelicko-Reformowany w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.4. Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.5. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.6. Kościół Starokatolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.7. Kościół Katolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.8. Wschodni Kościół Staroobrzędowy nieposiadający hierarchii duchownej w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.9. Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.10. Karaimski Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.11. Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.12. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.13. Kościół Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.14. Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.15. Kościół Zielonoświątkowy w Rzeczypospolitej Polskiej

2. Prawo endogeniczne kościołów i innych związków wyznaniowych

2.1. Stosunek kościołów lub innych związków wyznaniowych do własnego prawa endogenicznego
2.1.1. Koncepcja obcości prawa
2.1.2. Koncepcja częściowej akceptacji prawa
2.1.3. Koncepcja pełnej akceptacji prawa
2.1.4. Koncepcja radykalnego związania z prawem
2.1.5. Podsumowanie

2.2. Cel prawa
2.2.1. Cel religijny
2.2.2. Cel socjologiczny

2.3. Zakres prawa
2.3.1. System prawa
2.3.2. Odesłania do prawa państwowego

2.4. Konsekwencje nieprzestrzegania prawa

2.5. Kultura prawna jako matrix prawa

2.6. Podmioty władzy ustawodawczej
2.6.1. Kościół katolicki
2.6.2. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
2.6.3. Kościół Ewangelicko-Reformowany w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.4. Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.5. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.6. Kościół Starokatolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.7. Kościół Katolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.8. Wschodni Kościół Staroobrzędowy nieposiadający hierarchii duchownej w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.9. Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.10. Karaimski Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.11. Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.12. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.13. Kościół Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej
2.6.14. Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich
2.6.15. Kościół Zielonoświątkowy w Rzeczypospolitej Polskiej

2.7. Specyficzne elementy racjonalności prawodawcy religijnego
2.7.1. Osobista wiara
2.7.2. Członkostwo w społeczności wiernych
2.7.3. Ortodoksja doktryny i stanowionego prawa
2.7.4. Uwaga krytyczna

2.8. Źródła prawa związków wyznaniowych
2.8.1. Nazwy aktów normatywnych i ich publikatory
2.8.2. Specyfika techniki legislacyjnej
2.8.3. Język aktów normatywnych

2.9. Specyficzny charakter teologiczno-prawny prawa religijnego

2.10. Wykładnia prawa związków wyznaniowych

2.11. Prawo związków wyznaniowych – prawdziwe prawo

2.12. Relacja prawa kościołów lub innych związków wyznaniowych do prawa polskiego
2.12.1. Uwagi terminologiczne
2.12.2. Teorie relacji
2.12.2.1. Teoria pozaprawnej natury prawa związków wyznaniowych
2.12.2.2. Teoria natury statutowej prawa związków wyznaniowych
2.12.2.3. Teoria pełnej skuteczności prawnej prawa związków wyznaniowych
2.12.2.4. Teoria ograniczonej skuteczności prawnej prawa związków wyznaniowych
2.12.2.5. Teoria recepcji prawa związków wyznaniowych
2.12.3. Ogólne zasady relacji prawa związków wyznaniowych do prawa państwowego w Rzeczypospolitej Polskiej

2.13. Stosowanie prawa związków wyznaniowych na forum prawa polskiego
2.13.1. Modelowe ujęcie obecności prawa związków wyznaniowych w prawie polskim
2.13.2. Formy odesłania do prawa związków wyznaniowych
2.13.2.1. Odesłanie bezpośrednie
2.13.2.2. Odesłanie niebezpośrednie
2.13.3. Przykłady odesłań do prawa związków wyznaniowych
2.13.3.1. Konkordat
2.13.3.2. Ustawy wyznaniowe
2.13.3.2.1. Organizacja wewnętrzna
2.13.3.2.2. Kompetencje organów
2.13.3.2.3. Działalność osób prawnych
2.13.3.2.4. Nazewnictwo osób prawnych
2.13.3.3. Inne ustawy
2.13.3.4. Rozporządzenia
2.13.3.5. Akty prawa miejscowego
2.13.3.6. Orzecznictwo
2.13.3.7. Umowy
2.13.3.8. Rozstrzygnięcia nadzorcze
2.13.3.9. Porozumienia

2.14. Wniosek

3. Klauzule generalne w endogenicznym prawie kościołów i innych związków wyznaniowych

3.1. Definicja klauzul generalnych

3.2. Czym nie są klauzule generalne?
3.2.1. Zwroty niedookreślone
3.2.2. Zwroty nieostre
3.2.3. Zwroty szacunkowe
3.2.4. Zwroty ocenne
3.2.5. Odesłania do prawa związków wyznaniowych lub prawa państwowego
3.2.6. Odesłania do sformalizowanych systemów pozaprawnych
3.2.7. Problem zwyczajów we wspólnotach religijnych

3.3. Cechy klauzul generalnych
3.3.1. Niedookreśloność
3.3.2. Pozaprawne odesłanie
3.3.3. Aksjologiczność

3.4. Funkcje klauzul generalnych
3.4.1. Funkcja uzupełniająca
3.4.2. Funkcja korygująca
3.4.3. Funkcja interpretacyjna
3.4.4. Kontekst wyznaczający funkcję

3.5. Luz decyzyjny

3.6. Skutki funkcji klauzul generalnych

3.7. Podział klauzul generalnych

3.8. Poszukiwanie desygnatów klauzul generalnych
3.8.1. Źródła aksjologiczne
3.8.1.1. Wartości w prawie religijnym
3.8.1.2. Zmienny charakter wartościowania
3.8.1.3. Wprowadzenia do aktów normatywnych
3.8.1.4. Przepisy tekstu głównego
3.8.2. Poszukiwanie znaczeń klauzul generalnych
3.8.2.1. Decyzje administracyjne
3.8.2.2. Orzeczenia sądowe
3.8.2.3. Wykładnie autentyczne
3.8.2.4. Wykładnia w formie ustawy
3.8.2.5. Doktryna prawnicza
3.8.2.6. Wykładnia religijna
3.8.2.7. Wykładnia odnosząca się do świętych tekstów
3.8.3. Granice znaczeń klauzul generalnych

3.9. Porównanie klauzul generalnych prawa związków wyznaniowych i prawa polskiego

3.10. Wskazówki praktyczne dla organów władzy publicznej
3.10.1. Zasady odnoszące się do prawa związków wyznaniowych
3.10.2. Zasady odnoszące się do klauzul generalnych w prawie związków wyznaniowych

Zakończenie
Bibliografia

1. Akty normatywne i dokumenty doktrynalne kościołów i innych związków wyznaniowych
2. Państwowe akty normatywne i inne dokumenty
3. Judykaty
4. Literatura przedmiotu

Summary
Table of content