Starość w perspektywie pastoralnej

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Rozdział 1. Konceptualizacja starości . . . . . . . . . . . 17
1.1. Rozumienie starości i starzenia się . . . . . . . . . . . 18
1.2. Kontekst historyczno-kulturowy starości . . . . . . . 22
1.2.1. Osoby starsze jako obciążenie . . . . . . . 23
1.2.2. Szacunek wobec osób starszych
i ich wsparcie . . . . . . . . . . . . . . . 28
1.3. Starość w refleksji filozoficznej . . . . . . . . . . . . 33
1.3.1. Filozofia grecka o starości . . . . . . . . . 33
1.3.2. Starość w twórczości filozofów rzymskich . 37
1.3.3. Filozofia średniowieczna o starości . . . . . 40
1.3.4. Starość w filozofii nowożytnej
i współczesnej . . . . . . . . . . . . . . . 44
1.4. Starość demograficzna . . . . . . . . . . . . . . . . 49
1.5. Wielowymiarowość starzenia się . . . . . . . . . . . . 56
1.5.1. Starość biologiczna . . . . . . . . . . . . . 57
1.5.2. Starość psychiczna . . . . . . . . . . . . . 60
1.5.3. Starość społeczna . . . . . . . . . . . . . 63
Rozdział 2. Postawy wobec osób starszych . . . . . . . . 67

2.1. Współczesne formy wykluczenia osób
w podeszłym wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.1.1. Przyczyny marginalizowania osób starszych 70
2.1.2. Przeciwdziałanie marginalizacji seniorów . . 76
2.2. Respekt wobec osób starszych . . . . . . . . . . . . . 81
2.2.1. Starość w Biblii . . . . . . . . . . . . . . 82
2.2.2. Kościół wobec starości . . . . . . . . . . . 91
2.3. Zobowiązania wobec seniorów ze strony Kościoła
i społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
2.3.1. Pastoralna troska o osoby starsze . . . . . 103
2.3.2. Zadania społeczeństwa wobec seniorów . . 115
Rozdział 3. Rozwój w procesie starzenia się . . . . . . . 121
3.1. Zadania w procesie starzenia się . . . . . . . . . . . 122
3.1.1. Przystosowanie się do starości . . . . . . . 123
3.1.2. Czynniki pomyślnego starzenia się . . . . 126
3.2. Indywidualny rozwój w starości . . . . . . . . . . . 128
3.2.1. Troska o zdrowie . . . . . . . . . . . . . 129
3.2.2. Rozwój osobowości dojrzałej
w podeszłym wieku . . . . . . . . . . . . 133
3.2.3. Znaczenie religijności u osób starszych . . 140
3.3. Rola aktywności w wieku senioralnym . . . . . . . . 143
3.3.1. Senior w rodzinie . . . . . . . . . . . . . 144
3.3.2. Społeczna aktywność seniorów . . . . . . 151
3.4. Edukacja seniorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
3.4.1. Znaczenie edukacji
w pomyślnym starzeniu . . . . . . . . . . 155
3.4.2. Przykłady działalności edukacyjnej . . . . 159
Rozdział 4. Doświadczenie choroby i cierpienia
u osób w podeszłym wieku . . . . . . . . . . . . . . . . 173
4.1. Obecność cierpienia w starości . . . . . . . . . . . . 174

4.1.1. Dolegliwości fizyczne . . . . . . . . . . . 175
4.1.2. Problemy psychiczne . . . . . . . . . . . 178
4.2. Wsparcie osób starszych w chorobie i cierpieniu . . . 181
4.2.1. Łagodzenie bólu i cierpienia u osób
w podeszłym wieku . . . . . . . . . . . . 182
4.2.2. Pielęgnacja osoby starszej w chorobie . . . 186
4.2.3. Komunikacja z cierpiącym seniorem . . . . 188
4.2.4. Opieka psychologiczna w chorobie . . . . 192
4.2.5. Posługa sakramentalna u kresu życia . . . 195
4.3. Chrześcijański sens cierpienia w starości . . . . . . . 200
4.3.1. Zbawczy sens cierpienia . . . . . . . . . . 201
4.3.2. Powołanie do cierpienia . . . . . . . . . . 205
4.4. Eutanazja jako zagrożenie dla osób
w podeszłym wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Rozdział 5. Starość i przygotowanie do śmierci . . . . . . 217
5.1. Śmierć w rodzinie seniora . . . . . . . . . . . . . . . 218
5.1.1. Umieranie i śmierć jako część życia . . . . 219
5.1.2. Pogrzeb w rodzinie u osób
w podeszłym wieku . . . . . . . . . . . . 222
5.2. Senior w żałobie po śmierci osoby bliskiej . . . . . . 225
5.2.1. Przebieg żałoby u ludzi starszych . . . . . 226
5.2.2. Wsparcie seniorów przeżywających żałobę . 239
5.3. Problem wdowieństwa . . . . . . . . . . . . . . . . 245
5.3.1. Strata współmałżonka . . . . . . . . . . . 246
5.3.2. Adaptacja do wdowieństwa . . . . . . . . 248
5.3.3. Opieka nad osobami owdowiałymi . . . . 250
5.4. Przygotowanie osób w podeszłym wieku
do własnej śmierci . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
5.4.1. Starzenie się a przemijanie . . . . . . . . . 253
5.4.2. Starość i prawda o zbliżającej się śmierci . . 256
5.4.3. Starość w perspektywie wieczności . . . . 259

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Abstrakt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Abstract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321