Tertulian a spory o kościelną dyscyplinę pokutną w Afryce Północnej na przełomie II i III wieku

Tertulian postrzegany jest dziś przez historyków Kościoła lub patrologów jako ten, który położył podwaliny pod chrześcijański radykalizm, a nawet więcej – skrajny rygoryzm Kościoła Zachodniego. Owszem, korzysta się z jego traktatów dla poznania procesu kształtowania się łaciny kościelnej czy definiowania zasadniczych pojęć teologicznych – ale z ostrożnością. Nikt jednak nie neguje poznawczej wartości dzieł Kartagińczyka, stanowiących istną skarbnicę wiedzy na temat formowania się doktryny młodego Kościoła, kształtowania się jego rytów sakramentalnych czy etosu życia codziennego chrześcijan Afryki Północnej przełomu II i III wieku. W pytaniu o rolę, jaką odegrał Tertulian i jego radykalizm w sporach o kościelną dyscyplinę pokutną zawarto sugestię nierozłączności zjawiska rygoryzmu Tertuliana i jego duchowych następców z kształtowaniem się dyscypliny pokutnej w Kościele Afryki. Czy tak właśnie było i czy w konsekwencji można mówić o istotnym przyczynku do studium nad początkami rygoryzmu wczesnochrześcijańskiego?

SPIS TREŚCI 

WSTĘP
I. AFRYKA RZYMSKA NA PRZEŁOMIE II i III WIEKU
1. Sytuacja polityczno-ekonomiczna
Okres względnej stabilizacji polityczno-ekonomicznej
Rozwój ośrodków miejskich
2. Sytuacja społeczna: rozwój systemu struktur społecznych
3. Sytuacja wyznaniowa w Imperium Romanum: okres duchowego niepokoju

II. INTEGRYZM I PROGRESIZM: PIERWSZE SPORY O DYSCYPLINĘ POKUTNĄ
1. Rozwój Kościoła i jego stosunki z Imperium Rzymskim
2. Pasterz Hermasa – chrześcijanie „drugiej próby”
3. Osłabienie gorliwości chrześcijańskiej na przełomie II i III wieku
4. Konfrontacja opcji progresywnej z opcją rygorystyczną 

III. TERTULIAN – ORTODOKS
1. Afrykańskie korzenie, rzymskie wykształcenie
2. Pisarz w służbie Kościoła
3. „Wierzymy w jednego Boga, lecz w pewnym uporządkowaniu, które nazywamy ekonomią” – doktryna Tertuliana

IV. TERTULIAN – RYGORYSTA
1. Od De paenitentia do De pudicitia
2. Montanizm w wydaniu zachodnim
3. Czy zmiany w dyscyplinie pokutnej Kościoła stanowią klucz do zrozumienia rygoryzmu Tertuliana? 

ZAKOŃCZENIE
WYKAZ SKRÓTÓW
BIBLIOGRAFIA
TABELA – TRAKTATY TERTULIANA